Wat doet stress met ons lijf?

Zelden staan we echt stil bij de effecten van stress. Maar wat doet het echt? Deze video vat dat goed samen:

Wanneer krijg je stress? Dat gebeurt niet alleen bij acuut gevaar, maar ook bij ruzie thuis of door eigen opvattingen zoals “deze afspraak mag ik niet missen, want dan..”. Allemaal activeren ze ‘tijdelijk’ stress als nuttige reactie.

Stress is tijdelijk een nuttige reactie van het lichaam.

Stress helpt namelijk het lichaam. Je hebt volle aandacht voor het probleem voor je. Alles wordt alles aan de kant gezet zodat je een gevaarlijke situatie zo goed mogelijk aan kan.

Echter, wanneer je lang in deze overleef-stand doorgaat, heeft dat gevolgen. En dát is wanneer klachten beginnen. Inmiddels zijn de volgende effecten bekend:

1. Sneller in paniek

Wanneer je in een gevaarlijke wereld leeft, is het handig om sneller gevaar te herkennen. Het angstcentrum (amygdala) wordt groter, en de remming ervan wordt verminderd. Je bent dus sneller in paniek.

2. Afname hersenfuncties

Verbindingen in de hersenen worden herzien of vallen weg. Daarmee wordt het lastiger situaties van een andere kant te bekijken. Ook verminderd daarmee:

• Concentratie
• Besluitvaardigheid
• Kritisch nadenken
• Sociale vaardigheden
• Nieuwe dingen leren
• Herinneringen ophalen
• Logisch nadenken 

Dat maakt ook de weg vrij voor meer ernstige problemen, zoals depressie en alzheimer.

3. Aanpassingen in het DNA

De stofwisseling wordt afgesteld voor de “onveilige” wereld, door aanpassingen op DNA niveau. Die aanpassingen worden ook aan volgende generaties doorgegeven, zodat ze alvast voorbereid zijn.

4. Sneller ziek

De stresshormonen vertellen je lichaam dat vele functies even niet belangrijk zijn. De stressvolle situatie heeft prioriteit. Hiermee wordt er een rem gezet op:

• Het immuunsysteem
• Spijsvertering
• Voortplanting
• Herstelwerk aan weefsel en organen

Ook worden eiwitten uit de spieren gehaald, zuurstofopname vergroot en klopt het hart sneller, zodat je lichaam maximaal energie heeft. De verhouding tussen “goede” en “slechte” cholesterol raakt verstoord, glucose (en dus insuline) niveau’s stijgen. Tijdelijk erg nuttig, op lange termijn schadelijk. Door een verzwakt immuunsysteem wordt je sneller ziek.

5. Toename van celschade

Tijdelijk wordt het immuunsysteem opgezweept door stoffen (Cytokines) die ontstekingsreacties bevorderen. Maar wanneer dat niet stopt, beschadigd dat allerlei lichaamscellen. Dit verhoogd het risico op kanker en onstekingsgerelateerde ziekten, zoals reuma en de ziekte van Crohn.

Oplossingen

Het mag duidelijk zijn: langdurige stress maakt de weg vrij psychische of lichamelijke klachten. Wellicht herkende je al een aantal risico’s in de uitleg hierboven. Gelukkig is dat effect wel terug te draaien.

Een belangrijke oplossing is echt te ontspannen, en daarmee bedoel ik niet een avondje TV of Netflix. Hoe leuk ook, dat helpt niet genoeg. Lichte lichaamsbeweging, ontspannen muziek, meditatie en mind-body interventies, zoals Yoga of Reiki doen dat wel.

Hoewel nog onvoldoende weten waardoor dit werkt, mag wel duidelijk zijn dat werkelijke ontspanning een wezenlijk verschil maakt bij lichamelijke en psychische klachten.